Bộ chống giật điện lắp cho bình nóng lạnh

Bộ Chống giật điện từ bình nóng lạnh

Do thói quen hoặc do tiết kiệm thời gian, tiết kiệm điện, trong khi tắm, nhiều người vẫn để bình nóng lạnh hoạt động mà không biết rằng, nguy cơ rò điện hoàn toàn có thể xảy ra.

Rất nhiều nguyên nhân

Nguyên lý hoạt động của bình nóng lạnh giống như chiếc ấm đun nước bằng điện, tức là làm nước nóng bằng điện trở (dây mayso). Mặc dù bìnhnóng lạnh được thiết kế hiện đại hơn chiếc ấm đun nước, nhưng nguy cơ gây giậtcho người sử dụng của 2 thiết bị này là như nhau. Theo TS Lê Huy Bình (Ban Khoa học, Công nghệ, môi trường và viễn thông - TCty Điện lực Việt Nam), hiện tượng rò điện của bình nóng lạnh sẽ xảy ra khi có sự thông mạch từ dây may so với môi trường bên ngoài. Điều này sẽ trở thành sự thật, khi lớp cách điện của mayso bị ăn mòn hoặc bong tróc trong quá trình sử dụng và gây nguy hiểm cho người sử dụng.

Đồng tình với lời cảnh báo của TS Lê Huy Bình, PGS.TS Lê Văn Doanh (Giám đốc Trung tâm Đào tạo, bảo dưỡng công nghiệp - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội) khẳng định, về mặt khoa học và thực tế cuộc sống, bình nóng lạnh là một trong số thiết bị trong phòng tắm có thể gây rò điện. Và trên thực tế, đã có người chết vì thiết bị này.

Rất nhiều người cho rằng, vì chiếc bình nóng lạnh đã có rơle ngắt điện nên yên tâm để cắm điện suốt 24/24 giờ, kể cả trong lúc đang tắm, mà không biết, đó là nguyên nhân khiến dây mayso cũng như một số bộ phận - nhất là bộ phận cách điện khác - bị hỏng do hoạt động quá tải. Đó là chưa kể thói quen này tiêu tốn của các gia đình khá nhiều tiền điện.

Hiện nay, để giải quyết vấn đề này, một số loại bình nước nóng hiện đại đã sử dụng bộ rơle kép gồm hai rơle: Rơle nhiệt là loại rơle mao dẫn đo nhiệt độ từ giữa lòng bình, tự động bật tắt điện theo chế độ đặt trước, đảm bảo đủ nước nóng cho sử dụng và tiết kiệm điện; Rơle an toàn sẽ tự động ngắt điện khi rơle nhiệt bị hỏng hoặc nước nóng quá mức cho phép.

Ngoài nguyên nhân từ phía vật liệu cách điện của dây mayso, hiện tượng rò điện còn xảy ra do sự "quá già nua" của một số bộ phận khác, trong đó có chiếc gioăng caosu cách điện nối giữa dây mayso, vỏ bình và dây dẫn điện. Sự lão hoá của bộ phận này tạo ra những chỗ nứt trên vật liệu cao su gây hiện tượng thấm nước, từ đó dẫn điện ra bên ngoài. Bộ phận quan trọng này cũng có thể bị hỏng và không còn giữ được chức năng cách điện khi xảy ra hiện tượng mất nước, trong bình không chứa nước, nhưng dây mayso vẫn hoạt động, sinh nhiệt và đốt cháy gioăng.

Chống rò điện bằng cách nào?

Trên thực tế, để xảy ra rò điện ở bình nóng lạnh, lỗi chủ yếu thuộc về người sử dụng. Điều đầu tiên là do các gia đình lắp đặt bình mà không tuân thủ các nguyên tắc về dây tiếp đất (dây tiếp đất là dây triệt tiêu dòng điện, có thể tránh được nguy cơ giật do rò điện từ các thiết bị gia đình).

Thông thường, trong thiết kế xây dựng, mỗi căn nhà cần có một chiếc cọc nối đất có vai trò như dây tiếp đất. Chiếc cọc này dài 2,5m chôn sâu dưới mặt đất khoảng 0,8-1m, được nối với những thiết bị điện có vỏ sắt nhằm bảo đảm an toàn cho người sử dụng.

Ở Việt Nam, hầu hết các gia đình không quan tâm đến bộ phận quan trọng này. Nhiều người cho rằng có thể dùng đường ống nước để thay thế, nhưng như vậy không đảm bảo tiêu chuẩn và không thực sự an toàn. Một số khu chung cư cao cấp hiện nay đã chú ý đến vấn đề này: trong các căn hộ có ổ cắm 3 "chân", trong đó có một "chân" nối đất nên khá an toàn.

Đối với những hộ gia đình đang sử dụng các bình nóng lạnh đời cũ, lắp ráp đã vài ba năm trở lên, nên tự trang bị một chiếc cầu dao tự động so lệch được bán ở các cửa hàng thiết bị điện. Ngoài chức năng bảo vệ như các cầu dao tự động bình thường, loại cầu dao này có thêm chức năng đặc biệt là tự động ngắt mạch khi hệ thống điện có dòng rò hoặc bị chạm mát.

Hiện loại thiết bị này có loại độ nhạy trung bình (dòng điện so lệch rò danh định là 500-600mA) và loại có độ nhạy cao (dòng điện so lệch rò danh định không quá 30mA).
Với những nơi ẩm ướt như nhà tắm, máy giặt... nên lắp đặt loại có độ nhạy cao. Tuy nhiên, thiết bị này khiến người sử dụng "tương đối khó chịu": Vào những hôm trời nồm, không khí có độ ẩm cao, có hiện tượng đọng nước ở các thiết bị, dòng điện
theo đó rò ra ngoài, và rơle sẽ tự động ngắt hoàn toàn nguồn điện. Chỉ khi không khí khô trở lại thì nguồn điện mới được khôi phục, nếu không chúng ta phải tháo rơle ra!

Hiện nay, một số hãng sản xuất bình nóng lạnh đã nghiên cứu những loại sản phẩm riêng biệt cho những nước có khí hậu nóng ẩm kiểu như nước ra với một nút bấm có tác dụng ngắt rơle dòng điện.

Ngoài ra, một nguyên tắc bất di bất dịch khác để đảm bảo an toàn trong khi sử dụng bình nóng lạnh, đó là phải thường xuyên súc rửa, bảo dưỡng bình theo khuyến cáo của nhà sản xuất để các bộ phận của bình không bị sớm lão hóa, hỏng, vỡ và gây rò điện.

Máy nước nóng bằng điện có nguy hiểm đối với người sử dụng?

- Máy nước nóng điện có 2 loại: trực tiếp và gián tiếp. Cả hai loại máy này đều có nguy cơ rò rỉ điện làm chết người. Ở máy trực tiếp, nhà sản xuất sẽ sử dụng 3 thiết bị kiểm soát là rơ-le áp lực, rơ-le quá nhiệt và rơ-le điện (phát hiện dòng rò điện) gọi là RCCB hay ELCB. Ở các loại máy đời mới, nhà sản xuất gom 3 rơ-le này vào một mạch điều khiển chung. Mạch điện tử này chạy chính xác, ổn định nhưng không bền. Còn máy nước nóng gián tiếp thì không cần sử dụng rơ-le áp lực. Tuy nhiên, máy này lại dễ gây phỏng cho người dùng vì nhiệt độ của nước lên đến 85-90 độ C (trong khi máy trực tiếp thì nhiệt độ của nước cao nhất chỉ 45-46 độ C). Vì vậy người dùng cần nhớ phải mở song song hai vòi nóng lạnh và thử bằng tay trước để biết chắc được nhiệt độ của nước đã vừa sử dụng.

Để an toàn khi sử dụng, ta gắn tiếp đất tức là nối vỏ máy với cọc tiếp đất để dẫn điện. Khi có sự rò rỉ điện ra vỏ máy, dòng điện sẽ được dẫn truyền xuống đất nhiều hơn là chạy theo đường dẫn của nước và truyền vào người gây điện giật và khi mua máy khách hàng nên kiểm tra, nếu sản phẩm không sử dụng thiết bị RCCB hay ELCB thì phải gắn vào (thường gọi là cầu dao chống điện). Nên thường xuyên kiểm tra máy bằng cách ấn vào nút kiểm tra trên máy. Nếu cầu dao đóng xuống có nghĩa là phát hiện dòng điện rò thì dứt khoát phải sửa chữa ngay, không được sử dụng tiếp. Tốt hơn hết là khi hòa đủ lượng nước cần dùng thì ngắt điện luôn trước khi tắm.

Cảnh báo nguy hiểm rò điện từ bình nóng lạnh

Một số tai nạn chết người gần đây do bình nóng lạnh bị rò điện khiến nhiều người lo lắng khi sử dụng thiết bị này. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, chỉ cần lưu ý luôn ngắt điện bình trước khi tắm hay sử dụng dây nối đất trong nhà... sẽ đảm bảo an toàn.

5 ngày trước, vợ chồng anh Toàn (Tây Hồ, Hà Nội) đã sững sờ khi phát hiện cô con gái 2 tuổi và bà giúp việc chết trong nhà tắm, bên cạnh có dây dẫn vòi hoa sen, bình nóng lạnh đang bật. Theo nhận định ban đầu, nhiều khả năng bình nóng lạnh bị rò điện, truyền theo đường nước ra vòi tắm đã gây ra tai nạn thương tâm trên.

Trước đó, cuối năm 2008, tại một khách sạn ở Trần Duy Hưng, Hà Nội cũng xảy ra vụ tai nạn chết người do rò điện khi sử dụng bình nóng lạnh mà nạn nhân là một người nước ngoài.

Rất nhiều người cho rằng, vì chiếc bình nóng lạnh đã có rơle ngắt điện nên yên tâm cắm điện suốt ngày, kể cả trong lúc đang tắm mà không biết đó là nguyên nhân khiến thiết bị có thể bị hỏng do quá tải và gây nguy hiểm. Thực ra, rơle này chỉ có nhiệm vụ điều khiển nhiệt độ nước của bình. Khi sử dụng, nhiệt độ nước thấp thì rơle tự động cấp điện, nhiệt độ nước cao rơle tự động cắt điện, chứ không có chức năng bảo vệ chống điện rò ra nước.

Ông Trần Văn Thịnh, trưởng bộ môn Thiết bị điện - Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, nguyên lý hoạt động của bình nóng lạnh giống như chiếc ấm đun nước bằng điện, tức là làm nước nóng bằng điện trở (dây mayso). Thường các bình nóng lạnh hiện nay có cảm biến bên trong nên người dùng có thể xoay nút để đặt nhiệt độ làm nóng và bình sẽ tự ngắt khi đạt đến nhiệt độ nhất định.

Theo ông Thịnh, những tai nạn bị điện giật do bình nóng lạnh thường xảy ra khi bình có hiện tượng bị rò điện: Đó là khi dây điện trở chạm vỏ bên ngoài khiến điện bị rò ra vỏ rồi truyền vào nước. Lý do dẫn đến hiện tượng rò điện này có thể tại lỗi của nhà chế tạo đã đặt dây mayso không ở vị trí trung tâm, quá gần vỏ hoặc do quá trình sử dụng lâu dây bị biến dạng, lớp bột cách điện giữa dây và vỏ bị biến dạng, làm cho dây mayso bị chạm ra vỏ, hoặc đệm cách điện ở đầu dây bị hỏng.

Ngoài ra, tai nạn xảy ra cũng có thể do bình sử dụng đã lâu khiến lớp vỏ bên ngoài của dây dẫn bị nứt, nước thấm vào trong nên nhiễm điện.

Để sử dụng bình nước nóng an toàn, ông Thịnh lưu ý người dân:

- Lựa chọn bình nóng lạnh của các nhà chế tạo có uy tín, khi nối điện cho các bình nóng lạnh cần nối đủ ba dây, trong đó có hai dây nối vào nguồn điện và một dây nối ra dây nối đất để bảo vệ chống rò điện. Thường, các loại bình nóng lạnh nhập từ nước ngoài về hiện nay đều được chế tạo có đủ 3 dây này, tuy nhiên, đa số người tiêu dùng lại bỏ dây nối đất vì nghĩ không cần thiết.

- Sử dụng thiết bị (Aptomat) chống dòng rò, thiết bị này sẽ tự động cắt điện nếu có sự cố rò điện ra vỏ.

- Thường xuyên kiểm tra xem thiết bị điện trong nhà có bị rò điện không bằng cách dùng bút thử điện quyệt thử vào đường ống nước hoặc trực tiếp vào nước. Nếu phát hiện có điện thì cần cắt toàn bộ hệ thống điện trong nhà rồi đóng từng thiết bị một xem chỗ nào gây lỗi. Trong trường hợp này, điều đầu tiên phải nghĩ tới là rò điện ở bình nóng lạnh, hoặc do dây điện được lắp chung với ống dẫn nước dùng lâu ngày nên vỏ dây giòn, rỉ và rò điện.

Nếu phát hiện rò điện từ thiết bị nào thì cần khắc phục, sửa chữa ngay.

- Đun nước nóng đủ dùng rồi cắt điện đưa vào bình nóng lạnh.

Nhiều người do thói quen hoặc muốn tiết kiệm thời gian nên vẫn để bình nóng lạnh hoạt động trong khi tắm mà không biết nguy cơ rò điện hoàn toàn có thể xảy ra.